Met de toenemende kennis van landbouw en ecologie wordt het steeds duidelijker hoe belangrijk het bodemleven is voor het leven op aarde. Schimmels hebben daar een groot aandeel in, en in de herfst laten ze zich een beetje zien.

Een beetje, want slechts een deel van de 8000 (!) soorten schimmels in ons land vormt paddenstoelen, en een paddenstoel vormt maar een klein stukje van de hele schimmel.

De eigenaar van een kastuinbouwbedrijf vertelde me laatste dat hij “probiota” toevoegt aan zijn potgrond. Yakult voor planten! Die probiota koopt hij als een poedertje en bestaat uit schimmels en bacteriën. Ik had niet verbaasd hoeven zijn. Natuurherstel gaat vaak beter als grond wordt opgebracht uit bestaande natuurgebieden. En steeds meer boeren beperken het gebruik van kunstmest en ploeg omdat met een intacte bodem ook een hoge productie mogelijk blijkt, met minder kosten.

Er zijn drie typen schimmels. Saprovoren zoals de stinkzwam leven van de afbraak van planten- en soms dierlijk materiaal. Parasitaire schimmels zoals de honingzwam groeien juist op levend materiaal. Tot slot zijn er de symbionten, zoals de bekende vliegenzwam: zij leven samen met planten en vergroeien met de wortels tot een mycorrhiza. De plant levert suikers, de schimmel vocht en de voedingsstoffen. Schimmeldraden zijn veel fijner dan plantenwortels en kunnen dus nog vocht en voeding opnemen waar planten het moeten opgeven. Daarom vind je mycorrhizae vooral op droge, voedselarme plekken.

Schimmels zijn bijzonder. In een boek van een paddenstoelenkweker zag ik een foto met als onderschrift “Hier groeit een paddenstoel op de vorige editie van mijn boek”. Schimmels kunnen heel groot worden. Recordhouder is een honingzwam in Noordwest-Amerika, 2400 jaar oud en 890 ha groot. Paddenstoelen groeien razendsnel. Een stinkzwam haalt wel 1.5 cm per uur. Misschien groeien ze zo snel omdat ze hun sporen moeten verspreiden voordat ze opgegeten worden. Bacteriën, slakken en…andere schimmels zijn immers verzot op paddenstoel. Misschien dat schimmels daarom zo veel penicilline en andere antibiotica produceren. Schimmels maken ons leven mogelijk.

Foto: De vliegenzwam leeft samen met de berk, en soms met eik of beuk. De schimmel levert water en nutriënten aan de boom, en krijgt er suikers voor terug. Zo’n samenwerking heet symbiose. Door Jaap Graveland