Het is je vast niet ontgaan: weidevogels zijn volop bezig om hun broedseizoen tot een succes te maken. De eerste kievitskuikens zijn her en der al waargenomen! Voor de vogels een periode waarin zij vele gevaren moeten trotseren. Een van die gevaren komt van onze eigen huisdieren, met name de kat. Dus: ‘Kuikens in het land, poes in de mand’!

Weidevogels staan sterk onder druk. Een steeds verder veranderende leefomgeving zorgt ervoor dat er te weinig geschikt leefgebied overblijft. Het ontbreekt aan voldoende vochtige weilanden met voldoende insecten (het voedsel voor de kuikens) en met genoeg plekken om te schuilen voor vijanden zoals bijvoorbeeld de vos en bruine kiekendief.

Rondzwervende huiskatten en wilde katten zorgen ook voor verstoring van (broedende) vogels. De aanwezigheid van een kat kan mogelijk leiden tot toekomstige gedragsveranderingen, zoals het mijden van bepaalde broedgebieden of verminderde broedzorg. Uit onderzoek van onder andere de Rijksuniversiteit Groningen blijkt verder dat poezen ’s nachts hele afstanden afleggen. Ze gaan wel 1,5 tot 3 kilometer van huis.

In het huidige landschap is predatie steeds meer een bedreiging geworden voor grond-broedende vogels, waaronder weidevogels. Om mensen hiervan bewust te maken startte de Bond van Friese Vogelwachten samen met partners waaronder Provinsje Fryslân, Vogelbescherming, Fryske Gea en verschillende agrarische gebiedscoöperaties in 2020 de positieve bewustwordingscampagne ‘Kuikens in het land, poes in de mand’. De campagne roept katteneigenaren, op een vriendelijke en humoristische manier, op om hun huisdier of boerderijkat van half april tot en met juni ’s nachts binnen te houden.

Nieuwe campagne

De campagne ‘Kuikens in het land, poes in de mand’ krijgt in 2023 weer een vervolg! Sinds de start in 2020 kreeg de campagne enorm veel aandacht van zowel de provinciale als landelijke media en werden veel mensen bereikt via social media. De poes binnenhouden vergroot het broedsucces van weidevogels. Een boodschap die niet vaak genoeg voor het voetlicht gebracht kan worden. Bekijk de nieuwe campagne vanaf 26 april op poesindemand.nl.

Wat kun je doen?

Houd tijdens het broedseizoen van half april tot en met juni je kat(ten) binnen! Liefst de hele dag. Sluit schuurdeur of kattenluik, vul de voerbak geregeld aan en laat je kat steriliseren of castreren, zodat er geen nestjes (zwerf)katten geboren worden. Laat je je hond(en) uit in het buitengebied? Houd deze dan in het broedseizoen altijd aangelijnd en vermijd paden dicht langs broedgebieden.

Eigenaren zijn verantwoordelijk voor hun huisdier en voor diens daden. Eigenaren zullen moeten voorkomen dat hun huisdier vogels verstoort of schade toebrengt ongeacht het seizoen of tijdstip van de dag.

Bron: Vogelbescherming Nederland

Het Aanvalsplan Grutto is klaar om van start te gaan: boeren staan te trappelen om mee te doen, er is tot 2027 bijna 70 miljoen euro beschikbaar en toch is er nog geen vliegende start gemaakt met de uitvoering van het plan. De onduidelijkheid komt doordat het Rijk en de provincies het niet eens worden over wie de kosten voor de langere termijn op zich moet nemen. Initiatiefnemers van het Aanvalsplan Grutto, waaronder Vogelbescherming, pleiten ervoor om het Nationaal Programma Landelijk Gebied en het daarbij behorende Transitiefond in te zetten om langjarige zekerheid te garanderen.

Ondanks dat inmiddels al veel boeren met het Aanvalsplan meedoen is er nog steeds geen duidelijkheid over de langetermijn financiering. Daardoor gaan boeren niet overschakelen naar intensief weidevogelbeheer. Dat is nodig om de grutto te redden. Afgelopen weekend trok ex-minister Pieter Winsemius, een van de initiatiefnemers van het Aanvalsplan Grutto, in Trouw aan de bel. Hij vindt het onbegrijpelijk dat het Rijk en de provincies geen knoop doorhakken. Iedereen weet dat de kans miniem is dat er over zes jaar geen geld meer uit Brussel komt, zegt hij. “Dat risico is vrijwel nul en voor het Rijk makkelijk te dragen.”

Langjarige zekerheid noodzakelijk

Voor boeren die mee willen doen ligt de financiering voor de eerste zes jaar vast in overeenkomsten voor agrarisch natuurbeheer. Dat geld komt uit Europa, uit een pot voor Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Maar voor een boer die zijn bedrijfsvoering voor een succesvol weidevogelbeheer moet aanpassen is zes jaar te kort; het is noodzakelijk contracten van twintig, dertig jaar aan te gaan, om boeren een bepaalde mate van zekerheid te geven. Langjarige zekerheid is een belangrijke voorwaarde wil het Aanvalsplan Grutto slagen, want boeren moeten een fatsoenlijk inkomen kunnen verdienen, ook in de toekomst.

Veel boeren hebben te kennen gegeven dat ze mee willen doen aan het Aanvalsplan Grutto en zich willen inspannen voor de grutto en andere weidevogels. Het Aanvalsplan Grutto ziet er in een notendop zo uit: 35 gebieden van 1000 hectare zijn geselecteerd waar boeren en natuurbeheerders zich maximaal inzetten voor weidevogels. Open graslandgebieden, waar een weidevogelparadijs wordt geschapen door een hoog waterpeil en veel kruiden- en bloemenrijk grasland dat laat gemaaid wordt, zodat de jongen kunnen overleven.

Aanvalsplan Grutto moet worden opgenomen in NPLG

Langdurige overeenkomsten voor agrarisch natuurbeheer en een verhoogde melkprijs bieden boeren zekerheid van een goed inkomen. En daar wringt dus de schoen: er moet dringend een duurzaam verdienmodel komen voor boeren. Vogelbescherming pleit ervoor dat het Aanvalsplan Grutto opgenomen wordt in het Nationaal Programma Landelijk Gebied en het bijbehorende Transitiefonds. Dat kan de nodige zekerheid bieden waar boeren nu naar smachten. Een toezegging van minister Van der Wal vóór 1 juli dit jaar is noodzakelijk: dan moeten de provincies hun gebiedsplannen namelijk hebben ingediend en kunnen de langjarige contracten onderdeel worden van de gebiedsplannen. Provincies en Rijk wijzen al tweeënhalf jaar naar elkaar; het is nu echt tijd voor actie om zekerheid voor boeren te regelen, voor er weer een weidevogeljaar gaat verloren. Alleen dan is er nog kans voor onze nationale vogel de grutto.

Bron: Vogelbescherming

Foto header: Joep Vermaat

De grutto’s zijn terug! In grote groepen zoeken ze nu op natte weilanden voedsel om aan te sterken voor het broedseizoen. Ook de broedplaatsen worden al bezocht: balts- en paarvorming zorgen voor een heerlijk schouwspel in onze weidevogelgebieden. Boeren en natuurbeschermers vinden elkaar weer in hun passie voor onze nationale vogel. Heel weidevogel-minnend Nederland kijkt reikhalzend uit naar het nieuwe broedseizoen. De spanning neemt met de dag toe. Want hoe gaan de grutto’s het dit jaar doen? En: krijgen ze hulp van het Aanvalsplan Grutto?

Lees hier het hele bericht van Vogelbescherming Nederland ; https://www.vogelbescherming.nl/actueel.

Foto header: grutto’s door Bernard de Jong

Nederland bestond vroeger voor een groot deel uit dikke veenpakketten. Daar is nog maar weinig van over. En wát er over is, ligt vaak droog. Met bodemdaling, droogte en de uitstoot van broeikasgassen tot gevolg. Het roer kan om, vinden 8 natuurorganisaties, waaronder Vogelbescherming Nederland. En dat is ook hard nodig voor bijvoorbeeld de grutto of het porseleinhoen. En natuurlijk voor de mens.

Veen: probleem én oplossing

Veengebieden staan nog steeds zwaar onder druk. De kunstmatig lage grondwaterstanden in de veenpolders zorgen ervoor dat de bodem letterlijk daalt. Nederland zakt dieper en dieper weg. Natuurgebieden op veengrond die wél nat worden gehouden, komen daardoor als een soort hoogwatereilanden in het landschap te liggen. Door dit hoogteverschil lopen de hoogwatereilanden leeg. Ook leidt het tot verzilting en kwetsbaarheid voor overstromingen. Het verdrogen van veengebieden zorgt dus voor veel problemen. Omgekeerd is vernatting de sleutel tot vele oplossingen.

Veen kan bijvoorbeeld een grote bijdrage leveren aan het tegengaan van klimaatverandering, omdat het veel koolstof op kan slaan. Tegelijkertijd is het een natuurlijke spons die ons helpt bij onze waterhuishouding. Dat lukt alleen door vernatting van veengronden en het stimuleren van een meer natuurlijk gebruik.

Klimaatbestendige veengebieden

Om herstel van veengebieden mogelijk te maken, heeft de Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers (waar Vogelbescherming onderdeel van is) de visie ‘Klimaatbestendige veengebieden’ opgesteld. Het doel? Een koers naar een duurzame en klimaatbestendige leefomgeving.

Herstel van veengebied is niet alleen van belang voor de mens maar ook voor vogels. Met name een soort als de grutto heeft het zwaar. Onze nationale vogel houdt van vochtige, kruidenrijke graslanden met een goed bodemleven en volop insecten aan de oppervlakte. Die zijn samen met het veengebied verloren gegaan.

Maar door het waterpeil weer te verhogen en het maaibeheer aan te passen, zullen Engels raaigras en ruw beemdgras langzaam weer plaatsmaken voor pinksterbloem, veldzuring en scherpe boterbloem. Meer bloemen betekent meer insecten, en meer insecten betekent meer voedsel voor de gruttokuikens.

Natuurlijke klimaatbuffer de Onlanden. Een veenmoeras dat de stad Groningen droog houdt bij grote regenbuien. Foto: Shutterstock

Moeras

De Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers heeft in de visie scenario’s uitgewerkt waar we in de veenlandschappen mee aan de slag kunnen. Op sommige plekken kan het veen zelfs verder doorontwikkelen tot moeras. Jonge moerassen met biezen en zeggen zijn bij uitstek geschikt leefgebied voor watersnip porseleinhoen en kleinst waterhoen – soorten die het niet makkelijk hebben in Nederland. In rietmoerassen voelen soorten als roerdomp, baardman, waterral, snor en bruine kiekendief zich thuis.

Stikstofcrisis

Veenvernatting geeft niet alleen lokale natuurwinst. Ook de hoogwatereilanden profiteren ervan. Door de diepe polders natter te maken, lopen de hoogwatereilanden minder snel leeg. Een van die hoogwatereilanden is het Fochteloërveen – een van de best bewaarde hoogvenen van Nederland en een van de zeldzame plaatsen in Nederland waar de kraanvogel broedt.

In het licht van de stikstofcrisis moeten provincies per gebied bekijken hoe zij de lokale natuur kunnen herstellen. Daar zijn zorgvuldige maar ook heldere afwegingen voor nodig. De visie op klimaatbestendige veenlandschappen helpt daarbij. Met deze visie delen de natuurorganisaties kennis en expertise om bij te dragen aan dit zorgvuldige, regionale keuzeproces met oog voor boeren, bewoners én natuur.

Bron; https://www.klimaatbuffers.nl/nieuws/103/red-de-vogels-red-het-veen

Foto header; jonge gruto’s door Adri de Groot, vogeldagboek.nl

Drones sporen de nesten van weidevogels op, zodat de nesten bij de landbouwwerkzaamheden gespaard kunnen worden. In 2015 gingen de eerste drones vliegen. Dat was een groot succes en inmiddels vliegen er meer dan 25 weidevogeldrones in Nederland.

Editie NL ging met Raymond de Vries en Tis Ittmann de polder in om te kijken hoe men te werk gaat met de drones.

Bekijk hier de aflevering.

Foto header; tureluur met pul door Marco Steenwinkel

Een nieuwe studie van de Rijksuniversiteit Groningen en de Royal Society for the Protection of Birds met een financiële en inhoudelijke bijdrage van Vogelbescherming bevestigt de positieve werking van elektrische afrasteringen bij het beschermen van weidevogels zoals de grutto. Wel zijn er voorwaarden en kanttekeningen bij deze maatregel.

Lees hier het hele bericht van Vogelbescherming Nederland.

Foto header; kievitjong door Marco Steenwinkel

Op initiatief van Pieter Winsemius (oud-minister van VROM), Vogelbescherming Nederland, It Fryske Gea en de Friese Milieu Federatie is met inbreng van provincies, landbouworganisaties, en wetenschappers het Aanvalsplan Grutto opgesteld. Het plan moet de redding bieden voor de weidevogels in ons land. Zowel de tweede kamer als de minister hebben het plan omarmd en er is voor de uitvoering tot 2027 bijna 70 miljoen euro toegezegd. Een goede start!

Maar voor de uitvoering van het hele plan zijn we er nog niet. Voor de bedrijfsvoering van de boeren die meedoen is zekerheid op langjarige financiering door de overheid noodzakelijk en extra centen voor de melk die zij leveren. Dat laatste zal moeten komen van de grote zuivelbedrijven, met name Friesland Campina.

Wat houdt het Aanvalsplan in:

• Vierendertig gebieden van 1000 hectare waar boeren en natuurbeheerders zich maximaal inzetten voor weidevogels;
• Open weidegebieden met een hoog waterpeil en bloemrijk grasland waar laat in het jaar wordt gemaaid;
• Boeren krijgen een goed inkomen door onder andere langdurige overeenkomsten voor agrarisch natuurbeheer en extra geld voor de melk;
• Kosten voor de overheid 35 miljoen per jaar: voor maar 2 euro per Nederlander per jaar redden we de grutto!

Meer informatie

Bron; https://www.vogelbescherming.nl/

Foto header: grutto in de aanval op een blauwe reiger, door Peter Stam

De Europese Commissie heeft een reactie gegeven op het Nationaal Strategisch Plan (NSP) van Nederland. Dat plan is de Nederlandse uitwerking van het Europese landbouwbeleid. Europa is kritisch op de gebrekkige ambities van en de onduidelijkheden in het Nederlandse plan. Vier natuurorganisaties – Vogelbescherming Nederland, Natuurmonumenten, LandschappenNL en het Wereld Natuur Fonds – delen dit oordeel en roepen het kabinet op de kritiek serieus te nemen. We doen daarom aanbevelingen voor een NSP, dat natuur, duurzaamheid en klimaatbeleid beter dient. Op 18 mei debatteert de Tweede Kamer over de reactie van de Commissie.

In het Nationaal Strategisch Plan ontvouwt het kabinet de Nederlandse plannen voor landbouw en natuur voor de komende jaren. Dat is de nationale uitwerking van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van de Europese Unie. Elke EU-lidstaat maakt een NSP. Het is nog altijd zo dat het grootste deel van het begrotingsbudget van de Europese Unie via het GLB naar de landbouwsector gaat. Dit betreft niet alleen inkomenssteun: de landbouw moet in ruil voor dit publieke geld ook natuurvriendelijker en duurzamer worden. Dit is ook een belangrijk onderdeel van de ‘Green Deal’ van de Europese Commissie, waarin ook klimaatdoelen en doelen ter verbetering van de biodiversiteit zijn opgenomen.

Europese Commissie: scherp NSP verder aan

De Europese Commissie vindt de plannen van het huidige NSP niet ver genoeg gaan om de milieu-, biodiversiteits- en klimaatuitdagingen in Nederland aan te pakken. Ook hekelt zij het gebrek aan doelstellingen, resultaatindicatoren en afdoende monitoring.

De natuurorganisaties zijn het eens met de Europese Commissie en constateren in de eerste reactie van het kabinet een gebrek aan wilskracht om het Nationaal Strategisch Plan aan te scherpen als het gaat om vergroening en duurzaamheid. Bovendien wil het ministerie geen doelen uit de Green Deal opnemen, omdat deze op dit moment nog niet in wetgeving zijn vastgelegd.

Met een ambitieuzer NSP is het mogelijk om versneld de uitstoot van stikstof te verminderen, om de klimaatverandering tegen te gaan en om de waterkwaliteit te verbeteren. Dit zijn allemaal zaken waar de natuur en de vele bedreigde soorten en ecosystemen veel baat bij hebben. Bovendien snakt de landbouwsector naar een heldere stip op de horizon met duidelijke doelstellingen en een visie voor de lange termijn. Dat is volstrekt onvoldoende opgenomen in het huidige NSP.

Aanbevelingen ter verbetering

De natuurorganisaties doen daarom aanbevelingen het NSP te verbeteren, die aansluiten bij het eigen regeerakkoord van het kabinet. Het zijn aanbevelingen voor het behalen van doelen van de Kaderrichtlijn Water, maar ook die van stikstofreductie en van vermindering van het gebruik van pesticiden. Ook het naleven van de Vogel- en Habitatrichtlijn is een belangrijk doel dat nu niet genoemd wordt.

De Europese Commissie heeft aangegeven zich zorgen te maken over het overschot aan dierlijke mest in Nederland. De uitstoot van ammoniak wordt met de huidige voorstellen in het NSP niet aangepakt, waardoor stikstof voor grote problemen zal blijven zorgen. De commissie stelt vast dat de landbouw verantwoordelijk is voor 88% van de totale ammoniakemissie en vraagt daarom om meer actie.

De natuurorganisaties willen dat op korte termijn een deel van het budget van 25 miljard euro uit het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) wordt overgeheveld naar het NSP, zodat het vanaf 2023 al kan worden ingezet voor de extensivering van de landbouw rondom Natura 2000-gebieden, om peilverhoging in veenweidegebieden te realiseren en agrarische ondernemers hiervoor te compenseren. Het grootste deel van de middelen in het NPLG kan pas vanaf 2024 ingezet worden.

Boeren belonen

De Europese Commissie wil daarnaast graag weten hoe Nederland natuurvriendelijke landbouw gaat stimuleren via de markt. Ook daar doen de vier natuurorganisaties voorstellen voor,  waarbij een belangrijke en niet-vrijblijvende rol wordt toebedeeld aan de ‘ketenpartijen’ in de voedselindustrie. Door afspraken te maken met ketenpartijen wordt het voor boeren mogelijk om een eerlijke prijs te krijgen voor hun producten en wordt  het makkelijker om hun boerenbedrijf te verduurzamen. Boeren worden dan daadwerkelijk beloond voor hun inzet voor een natuurvriendelijke landbouw.

Nederland heeft te weinig oog voor het herstel van waardevolle landschappen en de biodiversiteit, zo constateert de Europese Commissie bovendien. Er zijn te weinig landschapselementen in het agrarisch cultuurlandschap vindt de commissie. De natuurorganisaties pleiten daarom voor het aanwijzen van zeker 10% van de grond voor landschapselementen.

Aanvalsplan Grutto

Tot slot is de weidevogelaanpak een punt van zorg. Volgens de commissie is deze nu onvoldoende ambitieus, omdat niet alle 30 zoekgebieden van het Aanvalsplan Grutto worden ingezet die volgens de initiatiefnemers van het plan nodig zijn om de populatie te herstellen. De Europese Commissie stelt dat Nederland niet alleen moet garanderen dat het NSP of de nationale financiering in lijn is met het Aanvalsplan Grutto, maar ook dat hier budget beschikbaar voor blijft vanaf 2023.

Vogelbescherming, Natuurmonumenten, LandschappenNL en het Wereld Natuur Fonds vinden dat het kabinet het NSP veel beter kan maken dan het nu is en roepen daarom op om serieus naar hun aanbevelingen te kijken. In een brief aan de ministers Staghouwer van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Van der Wal-Zeggenlink van Natuur en Stikstof worden de voorstellen uitgebreid toegelicht. Op 18 mei gaat de Tweede Kamer met minister Staghouwer in debat over het NSP en de reactie van de Europese Commissie.

Help de boerenlandvogels

Er is helaas bijna geen geschikt leefgebied meer voor typische boerenlandvogels zoals de grutto, kievit of patrijs. Vogelbescherming is vastberaden om te investeren in de volle rijkdom van het Nederlandse landschap. Vol drassige, bloemrijke weides en natuurrijke akkers.

Bron: https://www.vogelbescherming.nl/

Foto header: tureluur door Peter Stam