Vlinderstichting bestaat dit jaar 40 jaar. In samenwerking met SOVON, zij vieren dit jaar hun 50-jarig jubileum met een speciale lustrumchallenge voor vogels, heeft De Vlinderstichiting een 40 weken challenge opgezet voor het tellen van vlinders en libellen in Nederland. Op de kaart zijn verschillende vlinder- en libellenvormen getekend die bestaan uit vakken van 1 vierkante kilometer: de zogenaamde kilometerhokken. Door via LiveAtlas complete vlinder- en libellenlijsten in deze hokken bij te houden, help je om de figuren op de kaart te zetten en doe je waardevolle tellingen. De ‘challenge’ is gestart op de Landelijke Dag van de Vlinderstichting, 4 maart 2023 en loopt 40 weken lang.

Het verzamelen van data is ontzettend belangrijk om te achterhalen hoe het met soorten in Nederland gesteld is. Bij De Vlinderstichting tellen jaarlijks duizenden vrijwilligers vaste routes (meetnetten) en losse waarnemingen. De meetnetten blijven onze eerste prioriteit maar voor iedereen die een keer op pad gaat en losse waarnemingen wil doorgeven vragen we gebruik te maken van de kwartiertelling óf LiveAtlas. Want hierin worden gegevens gebundeld waardoor we er meer informatie kunnen uithalen dan bijvoorbeeld via Waarneming.nl.

Waarom deze challenge?
Door een complete telling te doen en deze als geheel op te slaan, verzamel je onbewust veel meer informatie dan wanneer je dezelfde wandeling maakt en dezelfde waarnemingen elk apart als een losse waarneming opslaat. We weten dan bijvoorbeeld waar je wel hebt gelopen maar niks hebt gezien, en ook dat alle soorten die niet in de telling zitten ook daadwerkelijk niet door jou gezien zijn.

Vlindervormen
Door minstens een halfuur en maximaal anderhalf uur lang in één van de kilometerhokken van de vlinder-, libel-, of rupsfiguur te tellen, kleur je dat hok van de vorm in. De mooiste vorm is om 1 uur lang in een kilometerhok te tellen, maar in sommige zeer open gebieden is dat erg lang, vandaar de wat ruimere tijdsmarge. Hoe meer hokken er zijn geteld, hoe verder de vorm gevuld raakt. Je kunt een kilometerhok in je eentje tellen, maar ook met meerdere tellers op pad gaan. Zo zetten we de vlinders en libellen -letterlijk!- op de kaart. 

Zo doe je mee!

• Bekijk de methode van tellingen voor LiveAtlas.
• Kijk op de website van LiveAtlas welke kilometerhokken van de vorm nog niet geteld zijn. Deze hokken kun je in het veld ook in de invoer van de app Avimap zien.
• Voer een telling van minimaal een halfuur uit in een of meerdere van deze niet-getelde kilometerhokken. Deze worden gevuld op de kaart.
• Heb je medetellers, voer die dan ook in bij je telling

Waarnemingen doorgeven via de app
In de laatste versie van de apps Avimap en iAvimap kun je de hokken die bij de challenge horen herkennen aan de witte rand. Selecteer die hokken om mee te doen en tel er minstens een half uur.

Heb je de app Avimap nog niet? Download deze dan om mee te doen. Achteraf de telling invoeren op ons invoerportaal kan ook.

Wat kun je winnen?

De veertig mensen die de meeste unieke kilometerhokken hebben geteld ontvangen het nieuwe wandelboek ‘Op zoek naar vlinders en libellen’. Heb je minimaal 15 herhaaltellingen gedaan in hetzelfde kilometerhok, dan ontvang je vier vrolijke vlinderstickers (13×13 cm).
Wie de allermeeste hokken heeft geteld, wint een bootexcursie naar de Weerribben in de vliegtijd van de sierlijke witsnuitlibel in 2024 Ga voor meer informatie over de challenge naar: liveatlas.sovon.nl/liveatlas/result/vlinders40jaar.

Foto header: vrouw bloedrode heidelibel door Harry Verkerk

Jaap Graveland telt maandelijks de watervogels. Na afloop worden de gegeven doordoorgegeven aan de Sovon databank. Zo doen circa twintig tellers in de Krimpenerwaard dat. Tesamen tellen ze de hele Krimpenerwaard. En binnen een jaar toont Sovon de resultaten voor groot aantal soorten op zijn site: https://stats.sovon.nl/stats/gebied/3000690. De telreeksen gaan soms terug tot 1980! Gewoon, open natuurdata. Vanaf komend voorjaar gaat Jaap broedvogels tellen in het Loetbos. Ook de gegevens daarvan komen beschikbaar als open natuurdata. Maar nu nog niet en niet allemaal. Daar zijn goede redenen voor. Naar aanleiding hiervan schrijft Jaap schrijft het volgend:

Er wordt vanuit de agrarische hoek regelmatig twijfel gezaaid over de integriteit van de tellers, want dat zijn ‘allemaal natuurbeschermers’. Er wordt twijfel geuit of het écht wel zo slecht gaat met de natuur, want ‘de gegevens zijn niet toegankelijk’. Een voorbeeld van dat laatste is Geesje Rotgers van Agrifacts, die liet zich interviewen op Blckbxtv. Ze plaatste het resultaat een paar dagen terug op Youtube: https://youtu.be/p5Q9ObXrlAc.

De hoofdpunten uit haar verhaal. 1) De natuurdata die worden gebruikt voor beleid, voor het uitkopen van boeren enz. moeten openbaar zijn. 2) Natuurgegevens zitten nu ‘achter slot en grendel’, ‘zijn niet openbaar voor journalisten. Geen onderzoek mogelijk’. Ze noemt dat WOO-verzoeken (Wet Open Overheid, voorheen WOB) om alle natuurgegevens beschikbaar te stellen worden niet ingewilligd want gaat om ‘private gegevens’. 3) Daardoor kunnen journalisten en anderen niet zien of de gegevens kloppen. Dit is geen goeie voorstelling van zaken.

Ik vind ook dat natuurgegevens openbaar moeten zijn. Daar wordt aan gewerkt (ik vind wel dat het sneller moet). Maar die WOO-verzoeken zijn dubieus. De WOO gaat, waar het openbaarheid van gegevens betreft, over gegevens die worden verzameld in opdracht van de overheid. Het grootste deel van de natuurgegevens wordt echter verzameld door vrijwilligers zoals ik, niet in opdracht van de overheid. Gelukkig voor de belastingbetaler en ‘efficiënte  overheid’ gebruikt de overheid ze wel. Het is eenvoudig uit te rekenen dat als je dezelfde hoeveelheid gegevens met betaalde krachten zou moeten verzamelen, dit ca 50 miljoen per jaar kosten. Die betaalde krachten die naast de vrijwilligers natuurdata verzamelen (vrijwilligers kunnen niet alles) werken met dezelfde methoden en kwaliteitsborging. Daar zijn landelijk afspraken over. Standaardisering is immers onmisbaar om trends te berekenen, gebieden te vergelijken, enz.

De indieners van deze WOO-verzoeken (of beter: de advocaten die verzoeken voor hen indienen) weten dit wel, het is een beginsel van de WOO, ze hadden het ook heel eenvoudig kunnen vragen. Maar er is nog iets. De WOO bevat een uitzonderingsclausule voor openbaarmaking van (overheids)gegevens: als openbaarmaking ten koste gaat van milieubescherming, dan kunnen gegevens niet onbeperkt openbaar worden gemaakt. En dat is hier van toepassing. Want een deel van de natuurgegevens betreft gegevens van kwetsbare soorten: de nestlocatie van een oehoe, de groeiplaats van een bokkenorchis, een dassen- of vossenburcht, enz. De ervaring leert elke keer weer dat als dit soort gegevens op straat komen te liggen, de kans op verstoring enorm toeneemt: planten worden uitgegraven, eieren geroofd, dieren gedood waar dat volgens lokale regels niet mag,  sommige opdringerige fotografen en vogelaars komen te dicht bij de nesten, beloeren (zo ervaren de bewoners dat) of betreden zonder toestemming een erf, enz.

In het Loetbos zien we af en toe een kleine bonte specht. Die is heel zeldzaam in de Krimpenerwaard. Als ik die als broedvogel in mijn broedvogelinventarisatie ga aantreffen, dan wil ik niet dat dit voor iedereen zichtbaar wordt. De kans op verstoring is daarvoor simpelweg te groot. Gelukkig zijn niet alle natuurgegevens zomaar voor iedereen toegankelijk. Maar de claim van Geesje Rotgers dat ze ‘niet toegankelijk’ zijn klopt niet. Ze zijn wel degelijk toegankelijk, maar voor een beperkte groep belanghebbenden. Je kunt er alleen bij met een persoonlijke account, en je mag ze niet delen met iemand anders.

Geesje Rotgers afficheert zich als wetenschapsjournaliste, maar laat na wat een wetenschapper het eerste zou doen: vragen waarom het is, zoals het is. En hier duidelijk over zijn. Nu creëert ze me het noemen van die mislukte WOO-verzoeken dat de overheid iets wil verbergen, en dat natuurdata ontoegankelijk zijn. Ik vind dat misleidend.

En nog wat. Het is dus waar dat je nu nog voor gegevens moet betalen. Maar haar claim dat daardoor geen goed onderzoek mogelijk is, is onjuist. Ze wil weten of de gegevens betrouwbaar zijn. Dan hoef je niet alle gegevens te controleren, maar kun je volstaan met een goeie steekproef. De kosten daarvan zijn heus wel betaalbaar voor Agrifacts. Een organisatie die zich zegt te willen beroepen of feiten en wetenschap, mag wel wat zorgvuldiger met de feiten omgaan.

Als teller en als burger vind ik dat de verantwoordelijke óverheden deze uitleg moeten geven (rijk, provincie) en er over moeten communiceren. En niet iemand als ik. Want het maakt je al snel tot een ‘persona non grata’ in deze gepolariseerde tijd in een ingewikkeld dossier. Dus namens deze burger en teller: overheid, maak tempo met open natuurdata, en ga zelf eens in de openbaarheid het gesprek aan met organisaties als Agrifacts.

Tekst: Jaap Graveland, voorzitter NVWK

Foto header: teller bezig met wintervogeltelling door Erik Kleyheeg

Na distributie van de Waardvogel is gebleken dat in een aantal exemplaren diverse pagina’s bij het drukproces niet zijn meegenomen. De pagina’s 3 en 4 en 41 en 42 ontbreken. Onze excuses hiervoor.

Hieronder kunt u de volledige pdf downloaden. Hecht u waarde aan een complete Waardvogel te ontvangen, stuur dan een mailtje met uw adres naar nvwkredactie@gmail.com.

U kunt de Waardvogel via de volgende link bekijken:

Hier kunt u de complete Waardvogel downloaden in pdf

Het Groene Hart fungeert als de long van het dichtbevolkte westen van ons land. Ooit geprezen als prachtig concept tussen de grote steden, maar nooit beschermd. In coronatijd is opnieuw gebleken hoe belangrijk natuur is, júíst dicht bij huis.

Zelf woon ik al meer dan 40 jaar in de Krimpenerwaard, waaraan ik mijn hart heb verpand. De Krimpenerwaard is eigenlijk een eiland tussen de rivieren IJssel, Vlist en Lek. Vanwege de geïsoleerde ligging is het landschap nog heel authentiek en kleinschalig gebleven, er was nooit ruilverkaveling. Dit klinkt misschien als een idylle ver weg, maar de Krimpenerwaard ligt letterlijk om de hoek bij Rotterdam. Prima op de fiets te bereiken vanuit die stad!

Waarom ik er zo van houd? Het ‘slagenlandschap’ is uniek in de wereld, met de langgerekte, smalle weidepercelen waartussen eenden en zwanen zwemmen in de sloten. Die zijn met de hand zijn gegraven sinds de ontwikkeling naar landbouw zo’n 1000 jaar geleden begon. Aan door knotwilgen omzoomde bebouwingslinten liggen oude, statige boerenhoeves, met grote kastanjebomen op het erf die de kaaskelder ’s zomers koel moesten houden. Scheve bokpalen staan langs kades en tiendwegen, elektriciteitsdraden vol zwaluwen verbinden de boerderijen met de buitenwereld. Op erven groeien hortensia’s langs de sloot en er zijn voortuinen met een ouderwetse bloemenpracht waar het zoemt, tsjilpt en fladdert van het leven. In het voorjaar hoor ik nog grutto’s jubelen boven het land en ik zie de kieviten baltsen tegen de fameuze Hollandse luchten die zo vaak zijn vastgelegd op doek. Schapen en koeien grazen er in de wei, ze komen nieuwsgierig kijken als je stopt bij het hek. Hollandser kan niet. Het is hier allemaal nog, nóg wel, maar staat enorm onder druk.

Waarom dit groene, prachtige landschap moet blijven? Mensen kunnen niet zonder groen en natuur. Wandelen, fietsen, kijken en genieten is nodig voor ons welzijn, onze fysieke en mentale gezondheid. Met grote zorg zie ik hoe het Groene Hart om ons heen in gestaag tempo verder wordt volgebouwd. Beton en asfalt kenmerken Zuidplas, Bleiswijk; ze wáren ook groen. Mensen moeten kunnen wonen en werken, dat klopt. Maar welvaart mag niet langer ten koste gaan van welzijn. Mensen moeten óók kunnen ontspannen, uitwaaien en natuur beleven zonder te hoeven reizen. Iedereen in Zuid-Holland behoeft een stukje Groene Hart om de hoek. Help mee en laat je horen: wat resteert van het Groene Hart moet blijven!

Teken de petitie van Natuur en milieufederatie Zuid-Holland!

Worden er nog meer bedrijventerreinen, datacenters of recreatieparken gebouwd in de open, groene landschappen? Of geven we in Zuid-Holland de natuur de ruimte? Bij dit soort keuzes is de provincie aan zet. En ook jij hebt hier een stem in. Op woensdag 15 maart kan jij kiezen. Dit is hét moment om je stem te laten horen voor de natuur. En daarom vragen Het Zuid-Hollands Landschap nu jouw hulp.

Helaas zien we keer op keer dat de natuur aan het kortste eind trekt, zeker in onze drukke provincie. De economie gaat voor, terwijl de biodiversiteit achteruit holt. Dat moét en kán anders. Daarom vragen we jou om je uit te spreken voor meer natuur in Zuid-Holland en onze oproep aan alle politieke partijen te ondertekenen.

Wil jij, net als wij, dat de NATUUR op #1 wordt gezet? Zodat wonen in Zuid-Holland leefbaar blijft? Zodat we ons hart op kunnen halen in het groen, zonder naar de andere kant van het land te moeten reizen? Zodat alle planten en dieren die hier thuishoren, voor ons eigen welzijn en die van komende generaties behouden blijven?

Teken dan de petitie en geef de natuur een stem.